قله 4090 متری خاس
از سوهان تا ماله خانی
با توجه به شروع حرکت ما از روستای سوهان در شب قبل و استراحت در بالای نگارچشمه دره ماله خانی، در ساعت 6 صبح مورخ 6 شهریور 93، جهت صعود به قله خاس، حرکت خود را به سمت شمال، از طریق ادامه راه مالرو به طرف بالای تپه سیانُسام، شروع کردیم
در بالای تپه سیانسام، گردنه الموت قرار دارد که ادامه راه مالروی قدیمی به سمت شمال جغرافیائی، برای رفتن به منطقه کره جوی روستای آوه و سایر روستاهای الموت (آوه، گازارخان، قله عقاب، گرما رود، پیچ بن و ...) و سپس به سمت شهرستان تنکابن، قابل استفاده است
دره ماله خانی به سمت تپه سیانسام و گردنه الموت
هم چنین، در بالای گردنه الموت، ادامه یال به سمت شمال شرق جغرافیائی، دامنه های یال جنوبی قله خاس، امتداد دارد. در شرق این منطقه، دره سرسبزی به نام لارک قرار دارد، که آب چشمه آن، حتی در تابستان، قابل استفاده است. در حدود ساعت 8 صبح، در منطقه لارک، اقدام به خوردن صبحانه و برداشتن آب گردید. زیرا بعد از این منطقه، در مسیر یال جنوب غربی قله خاس و بالای ارتفاعات البرز، در زمان صعود (ابتدای شهریور) منبع آبی در دسترس نیست. البته در دره بزرگ بین دو یال امتدادیافته از قله خاس و سفیدآب، چشمه های دائمی سفید آب و بالاتر از آن، چشمه فصلی در منطقه قُرِچال، قرار دارد
در بالای دال تپه اصلی به سمت جنوب شرقی، کوه رژده و کله سنگ روستای سوهان در دور دست
سپس از منطقه لارک، به سمت بالا و برای صعود از یال دال تپه و به سمت یال جنوبی کوه خاس، حرکت گردید. دال به معنی پرنده شکاری و گرگ دال، به معنی پرندگان بزرگ شکاری و گوشت خوار، مثل عقاب یا کرکس میباشد. یال بزرگ دال تپه تا قله خاس، مرز طبیعی بین طالقان و الموت است. در این مسیر از پائین به بالا، همواره در سمت راست (شرق) اراضی کوهستانی روستای دنبلید و در سمت چپ (غرب) اراضی کوهستانی روستای آوه الموت مشاهده میشود. در صورت تمیزی هوا، چندین روستای الموت از این منطقه قابل رویت بوده و به خصوص روستای گازارخان و قلعه عقاب اسماعیلیه، (در صورت استفاده از دوربین) به خوبی قابل مشاهده است
نمائی از دره الموت بر فراز یال دال تپه به طرف خاس
در مسیر یال دال تپه به سمت قله خاس، چندین وضعیت سرتپه زین اسبی وجود دارد (یعنی گرده های اغلب سنگی یا نوک تیز مثل زین اسب)، که در صورت صعود مستقیم، ابتدا مسیر با شیب زیاد و اغلب بعد از بلوک های سنگی، شیب مسیر کم یا هموار میشود. هر چند میتوان از کنار آنها حرکت نمود، تا شیب حرکت، همواره یک نواخت باشد. البته حرکت از روی یال، گُرده مالی، به دلیل تنوع مناظر اطراف، لذت بخش می باشد و ما نیز بعد از حدود سه و نیم ساعت کوه پیمائی از منطقه لارک، به نوک قله خاس، صعود نمودیم
یال جنوب غربی قله خاس به سمت غرب قله
گفتنی است، اسم قله خاس (خاص) در برخی منابع، زیور چال اعلام شده است. البته منطقه زیور چال، در کنار منطقه قُرِچال، در دره خاس روستای دنبلید طالقان، قرار دارد. از نظر فرهنگ لغت مردمان طالقان، پسوند چال، به معنی چاله، به محل گودی یا منطقه ای که اطراف آن بلند است، گفته میشود و لذا نام گذاری نوک یک قله، با ترکیب چاله، نیاز به دقت بیشتر دارد. بدیهی است، اگر قله ای، هیچ نام شناخته شده، نداشته باشد، می توان نام نزدیک ترین مکان مشهور را به آن قله، نسبت دارد
امتداد یال جنوبی غربی قله خاس، به سمت گردنه الموت، دال تپه و دره ماله خانی
عده دیگری، اسم این قله را، سفید کوتول، سفید گوتول، سفید کول، مادیان کول، قله طالقان یا قله الموت و ... ذکر کرده اند، که با توجه به رواج اسم قله خاس، در بین بزرگان اهالی روستاهای دنبلید و سوهان، به نظر می رسد، اسم قله خاس، شهرت محلی بیشتری دارد
سمت راست قله سفید آب - سمت چپ قله خاس
گفتنی است در گذشته، چیدن سبزی کوهی (آتک)، به خصوص اوائل تیر ماه به بعد، توسط برخی جوانان از مبداء روستای سوهان، در مناطق خاس و سفید آب و قُرِچال، بسیار مرسوم بود. هم چنین در نزد اهالی سوهان مشهور بود که، در بالای ارتفاعات البرز طالقان (به خصوص قله خاس) چنانچه هوا تمیز باشد، امکان مشاهده رنگ آبی فیروزه ای دریای خزر، در سمت راست کوه سیالان وجود دارد! لذا افرادی به نیت دیدن منظره فوق، بعد از رسیدن به منطقه خاس، برای رفتن به نوک قله خاس (البرز) از آنها صعود میکردند
از فراز قله خاس به سمت جنوب، کوه های روستای سوهان و در دور دست، رشته کوه طالقان جنوبی
به دلیل آنکه سمت شمالی کوه های سیالان، اغلب دارای ابرهای متراکم شمال کشور است و وضعیت فیزیکی ارتفاعات منطقه، امکان مشاهده دریای مازندران از بالای ارتفاعات البرز مرکزی طالقان، حتی در هوای بسیار تمیز، برای چشم غیر مسلح، بسیار سخت خواهد بود
سمت شمالی قله خاس، سرقله 4000 متری به سمت دره الموت، در دور دست قله های کوه سیالان
به هر تقدیر، قله خاس 4090 متر ارتفاع، بلندترین قله غربی یال البرز مرکزی طالقان است. در جنوب آن، سمت شمالی ارتفاعات سیاه دره، الهو چال، یورسره، گردنه النگری، کوه رژده و به خصوص کوه بزرگ کله سنگ و نوک قله مرسنگدوش اراضی کوهستانی روستای سوهان، و بعد از آنها ساختمان سد و دریاچه طالقان و قله های رشته کوه جنوبی طالقان، مشاهده میشود
در سمت جنوب شرقی قله خاس، دره بزرگ ماله خانی، سفید بُنِه، منطقه سفید آب و گردنه قُرِچال روستای دنبلید و به سمت غرب آن، دامنه شرقی قله کوه سفید آب، مشاهده میشود. در دور دست شرقی نیز، سایر قله های 4000 متری و قله شاه البرز و قله های علم کوه، قابل مشاهده است
از فراز قله خاس به سمت شرق، قله کوه سفید آب و قله شاه البرز در دور دست
در سمت شمال غربی قله خاس، یال و سرقله 4000 متری دیگری قرار دارد که دامنه های شمالی آن، به سمت دره بزرگ اراضی ملی روستای آوه الموت و تمامی دامنه های شمالی قله خاس، به صورت پرتگاه ها و دیواره های صعب العبور و دارای یخچال های دائمی است
اینجا محل مناسب برای زندگی بزهای وحشی (در اصطلاح محلی، شکار) است که در دسته های چندتایی زندگی مینمایند. هم چنین وجود حیوانات وحشی مثل خرس و گرگ و حتی پلنگ، در ارتفاعات البرز مرکزی طالقان، گزارش شده است. در دور دست سمت شمالشرقی، ارتفاعات تخت سلیمان، علم کوه و در سمت شمالی، قله های کوه سیالان، دیده میشوند که ما بین آنها، سمت شمالی ارتفاعات سه هزار و سپس دو هزار شهرستان تنکابن، قرار دارد
نمایی از شرق و غرب دره عمیق و پرتگاه و یخچالی شمال کوه خاس به سمت الموت
قله سفید آب
از سوهان تا ماله خانی
قله سفید آب 4042 متر ارتفاع، در غرب یال البرز مرکزی طالقان، به همراه قله خاس، وضعیت هفت مانندی را، شکل می دهند. برای صعود به این قله، ما از مبداء روستای سوهان، ابتدا به منطقه ماله خانی و سپس به سمت قله خاس، حرکت نموده و بعد از کمی استراحت در روی آن، در حدود ساعت یازده و نیم صبح، به طرف شرق و قله سفید آب، صعود نمودیم. از روی قله خاس به سمت پائین و گردنه قُرِچال، بین دو قله حرکت گردید. در ادامه از مسیر یال غربی قله سفیدآب به سمت بلوک های سنگی سمت غربی نوک قله سفید آب، صعود شد
یک دسته حدود ده تائی از بزهای وحشی (شکار) در البرز مرکزی طالقان
فاصله تقریبی دو قله خاس تا سفید آب، بیشتر از یک کیلومتر و مناظر شمالی و جنوبی اطراف آنها، شباهت زیادی با هم دارند. در جنوب قله سفید آب، جبهه شمالی الهوچال، یورسره، رژده و به خصوص قله های شمالی کوه بزرگ کله سنگ و مرسنگدوش روستای سوهان، و قسمتی از دریاچه سد طالقان، مشاهده میشود. در سمت جنوب و جنوب غربی آن، دره بزرگ ماله خانی و منطقه سفید آب روستای دنبلید، مشاهده میشود. در شرق آن، ادامه یال البرز مرکزی طالقان به سمت ارتفاعات البرز مرکزی و در دور دست ها، قله شاه البرز، مشاهده میشود
دره های شمالی یال البرز مرکزی طالقان، بین قله های خاس و سفید آب
دامنه های شمالی قله سفید آب، به سمت دره بزرگ الموت و دارای شیب زیاد می باشد. در غرب سفید آب، گردنه قُرِچال و سمت شرقی کوه خاس، مشاهده میشود. سایر توصیفات قله سفید آب و قله خاس، مشابه یکدیگر می باشد که از تکرار آنها، خود داری میشود
از گردنه قر چال، سمت راست قله خاس و تصویر سمت چپ دامنه غربی قله سفید آب
برخی اسم این قله را، سیاه کول و قله کناری آنرا سفید کول و برخی دیگر اسم این قله را، مادیان کوتول، مشابه اسم سفید کوتول (قله خاس) اعلام کرده اند. البته منطقه سیاه کول، در شمال شرقی چشمه های سفید آب دره مجاور قله، قرار دارد. بعلاوه در یکی از سایت ها، اسم این قله، سیاه دره، اعلام شده است و قله بعدی 4000 متری، به نام قله سفید آب، ذکر شده است
وضعیت بلوک سنگی سر قله غربی سفید آب
لکن به نظر ما، اسم قله مقابل خاس، قله سفید آب است. زیرا، منطقه بین دو قله و دامنه های ناشی از یال های آنها، دره بزرگی است که در وسط و دامنه یال جنوب شرقی آن، چشمه های دائمی سفید آب قرار دارد (که از طریق لوله کشی، منبع تامین آب شرب روستاهای دنبلید و اطراف آن است). آب این چشمه ها در اثر شیب داخل کوه، با شتاب و کف کرده و سفید رنگ مانند، خارج میشود، لذا اسم چشمه و منطقه، به نام سفید آب، مشهور شده است. بدیهی است، اگر قرار باشد، اسم قله به نام منطقه اطراف آن باشد، قله سفید آب، شهرت بیشتری از سایر اسامی ذکر شده فوق دارد
از فراز قله سفید آب به سمت دره الموت، در دور دست قله سیالان
ضمن اینکه، نزد اغلب بزرگان روستای سوهان و برخی روستاهای اطراف، هر دو قله غربی یال البرز مرکزی، به نام قله های خاس مشهور بوده و جهت تفکیک آنها، قله غربی به نام خاس، و قله شرقی مقابل آن، به دلیل نزدیکی به چشمه های مشهور سفید آب، (یا هفت چشمه سفید آب) نام قله بالای دامنه های این منطقه، به اسم سفید آب، توجیه بهتری دارد. البته در این خصوص، نظر اهالی قدیمی روستای دنبلید، که تمامی اراضی دامنه های جنوبی هر دو قله خاس و سفید کوه در اراضی ملی روستای ایشان است، دارای اعتبار بیشتری است
از سوهان تا ماله خانی * * * قله های خاس و سفید آب * * * قله های سیاه کوه، سال برف و شاه البرز
